Chuối là một loại quả gần như đã quá quen thuộc với tất cả mọi người, là món trái cây dân dã, phổ biến nên hầu như ai cũng đã sử dụng chuối và các sản phẩm từ nó. Tuy nhiên bạn biết bao nhiêu điều về loại quả này?
Đặc điểm
Chuối là tên gọi các loài cây thuộc chi Musa một loại cây ngắn ngày; trái của nó là trái cây được ăn rộng rãi nhất. Những cây này có gốc từ vùng nhiệt đới ở Đông Nam Á và Úc. Ngày nay, nó được trồng khắp vùng nhiệt đới. Người ta trồng chủ yếu để lấy trái của nó, thân cũng được sử dụng nhằm mục đích trang trí hoặc làm thức ăn gia súc. Riêng lá thì được dùng nhiều trong việc gói bánh, đặc biệt là các loại bánh đặc sản của Việt Nam ta.
Quả của những cây chuối dại (ở Việt Nam còn gọi là chuối rừng) có nhiều hạt lớn và cứng. Nhưng hầu hết các giống chuối hiện nay đã được thuần hóa, lai tạo nên có bộ nhiễm sắc thể tam bội, ít hạt và thường là không có hạt.
Hầu hết chuối hiện nay trên thế giới được trồng chủ yếu để ăn tươi và phục vụ các ngành công nghiệp thực phẩm; trong đó chỉ khoảng 10–15% tổng sản lượng dành xuất khẩu. Hoa Kỳ và các nước trong Liên minh châu Âu nhập khẩu chuối nhiều nhất, đứng sau đó là Trung Quốc – là thị trường tiêu thụ chuối lớn nhất của Việt Nam.
Giá trị dinh dưỡng
Giàu hàm lượng vitamin C
Bạn có biết rằng trong một quả chuối cung cấp cho chúng ta tới 15% lượng vitamin C cần thiết trong một ngày. Vitamin C sẽ giúp cơ thể chống chọi lại với nhiều loại bệnh nguy hiểm, không chỉ vậy còn giúp bảo vệ mạch máu, sản xuất collagen kết nối với các cơ, xương và các mô khác trong cơ thể.
Hàm lượng kali cao
Bạn không thể nào không nhắc đến chuối là thực phẩm giàu kali nhất. Một quả chuối trung bình cung cấp tới 422mg kali tương đương 9% hàm lượng kali cần thiết cho một ngày để có sức khỏe ổn định.
Kali còn giúp cho cơ bắp săn chắc bài tiết lượng muối dư thừa ra ngoài cơ thể, ngoài ra kali còn giúp cho tim mạch hoạt động tốt hơn, đảm bảo nhịp tim và huyết áp ở mức độ bình thường.
Nhiều chất xơ nhưng hàm lượng calo thấp
Một quả chuối chỉ khoảng 105 calo nhưng lại chứa tới 12% chất xơ, chất xơ là một thành phần quan trọng cho sức khỏe đường tiêu hóa, giảm được nguy cơ bệnh tim và thậm chí là một số loại ung thư.
Mặt khác chất xơ cũng là chất giúp duy trì vóc dáng và giảm cân. Bởi lẽ chất xơ sẽ giúp bạn cảm thấy no lâu hơn và giảm lượng calo tiêu thụ ở trong một thời gian dài.
Tác dụng của chuối
- Chuối gồm nhiều chất bột, chất đạm, chất xơ, sinh tố và khoáng chất. Đặc biệt chuối có hàm lượng potassium rất cao và cả 10 loại acid amin thiết yếu của cơ thể.
- Theo Viện nghiên cứu và phát triển nông nghiệp Malaysia (MARDI), chuối là loại trái cây duy nhất hội tụ đầy đủ thành phần dinh dưỡng cho trẻ em và người già, có tác động ngăn ngừa và trị bệnh rất tốt.
- Khi thật chín, chuối có chứa chất TNF (Tumor Necrosis Factor) mà theo một nghiên cứu tại Đại học Tokyo Nhật Bản có khả năng chống lại các tế bào bất bình thường như ung thư.
- Khi chuối chín, trên vỏ chuối xuất hiện những đốm đen, càng đen thì khả năng tăng tính miễn dịch càng cao. Chuối chín, tính chất chống ung thư cũng mạnh.
- Theo đông y, chuối có vị ngọt, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc. Chuối chát là một món ăn kèm với thịt luộc hoặc cá nướng chấm mắm nêm rất hấp dẫn.
- Chuối không chứa nhiều hàm lượng canxi nhưng chúng lại có khả năng thúc đẩy hấp thu canxi nhờ chất Fructooligosaccharides chất này sẽ giúp cơ thể bạn hấp thu tối đa hàm lượng canxi có trong thức ăn.
Ngoài ra, chuối còn giúp giảm cân, duy trì vóc dáng, giải độc cơ thể, tăng cường thị lực, chống lại ung thư, giúp cơ thể khỏe mạnh và có sức sống hơn.
Giá trị kinh tế
Từ xưa đến nay, đại bộ phân gia đình nông thôn Việt Nam coi cây chuối là một loại cây trồng rất thân thiết với cuộc sống, nhà nhà đều trồng được vì dễ trồng, dễ sống và đặc biệt là mang lại giá trị kinh tế từ thân, lá đến trái.
Vài năm gần đây, quả chuối được coi là mặt hàng nông sản được ưa chuộng, có thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước. Quả chuối được xuất khẩu rộng rãi sang Trung Quốc, Châu Âu mang một nguồn ngoại tệ lớn cho đất nước. Do đó từ các tỉnh Trung du miền núi phía Bắc cho đến đồng bằng Nam Bộ, diện tích trồng chuối được mở rộng qua hằng năm.
Hiện nay, các vùng trồng được quy hoạch tương đối tập trung thành các Hợp tác xã (HTX) nông nghiệp với diện tích lên tới hàng chục ha. Một gia đình có 1 ha đất canh tác, mật độ trồng 1000 – 1.100 khóm chuối, ngay năm đầu tiên đã thu lãi bình quân 60 – 70 triệu/năm. Cây chuối giờ đây không chỉ góp phần cải thiện đời sống mà còn giúp các gia đình vươn lên thoát nghèo.
Ngoài việc bán trái tươi cho các thương lái xuất khẩu, các hộ gia đình, HTX hiện nay đầu tư máy móc thiết bị, công nghệ để sản xuất các sản phẩm từ nguồn nguyên liệu dư thừa sau xuất khẩu, giúp gia tăng giá trị kinh tế, tận dụng tối đa nguyên liệu. Đây là một hướng đi mới cho bà con nông dân để phát triển kinh tế vùng tận dụng lợi thế địa phương.
Vùng phân bố
Có nguồn gốc từ Đông Nam Á và Châu Úc. Ngày nay, nó được trồng khắp vùng nhiệt đới. và phổ biến ở ít nhất 107 quốc gia. Việt Nam là nước nhiệt đới và là một trong những xứ sở của chuối, từ Bắc đến Nam, đồng bằng cũng như miền núi, ở đâu và mùa nào cũng có.
Ở nước ta, đây là loại trái cây có diện tích trồng và sản lượng cao. Với diện tích chiếm 19% tổng diện tích cây ăn trái của Việt Nam hàng năm, cho sản lượng khoảng 1,4 triệu tấn. Tuy nhiên, phân bố không tập trung. Do đặc điểm là loại cây ngắn ngày, nhiều công dụng và ít tốn diện tích nên chuối được trồng ở rất nhiều nơi trong các vườn cây ăn trái và hộ gia đình. Một số tỉnh miền Trung và miền Nam có diện tích trồng chuối khá lớn (Thanh Hóa, Nghệ An, Khánh Hòa, Đồng Nai, Sóc Trăng, Cà Mau có diện tích từ 3.000 ha đến gần 8.000 ha). Trong khi đó các tỉnh miền Bắc có diện tích trồng chuối lớn nhất như: Hải Phòng, Nam Định, Phú Thọ…chưa đạt đến 3.000 ha.
Ứng dụng các sản phẩm trong đời sống
Nhắc đến các sản phẩm từ chuối, bạn có thể thấy nó hằng ngày trong rất nhiều khía cạnh của cuộc sống.
- Lá dùng gói các loại bánh cổ truyền của Việt Nam, làm đồ thủ công mỹ nghệ, làm đồ trang trí nội thất,…
- Thân dùng làm thức ăn chăn nuôi, làm đồ trang trí, dùng chế biến thành các vật dụng gia đình như chén, dĩa,… với quy trình sản xuất đặc biệt.
- Riêng quả, do có nhiều chất dinh dưỡng nên được ứng dụng trong chế biến thành rất nhiều các sản phẩm như: sinh tố, kem, bánh, chuối khô, chuối sấy dẻo, chuối sấy giòn (chiên chân không),…
- Vỏ quả được ứng dụng trong một số ngành y học, trích ly các thành phần để dùng trong kem đánh răng, mỹ phẩm,…
Ngoài ra, tất cả thân, lá, quả, vỏ,… đều có thể ứng dụng làm phân sinh học, phân ủ bón cho cây trồng, hoặc làm thức ăn chăn nuôi. Nói tóm lại, chúng ta có thể tận dụng tối đa lợi ích từ loại cây trồng này trong mọi mặt của đời sống.
Lê Trần Quỳnh Trang – TTS VNO
