Sản xuất dầu hạt bông không chỉ giúp khai thác một nguồn dầu thực vật dồi dào mà còn góp phần tăng hiệu quả kinh tế cho các vùng trồng bông. Từ hạt bông nhỏ bé, qua nhiều công đoạn tinh vi, dầu hạt bông được chiết xuất và tinh luyện để trở thành một nguyên liệu quý giá trong nấu ăn và các ngành công nghiệp khác. Vậy hãy cùng Foodnk đọc bài viết dưới đây để tìm hiểu chi tiết về quá trình sản xuất dầu hạt bông nhé!
Giới thiệu
Dầu hạt bông được chiết xuất từ hạt của cây bông (Gossypium spp.). Sau khi sợi bông được tách ra, phần hạt còn lại sẽ được xử lý để lấy dầu. Cây bông thường được canh tác tại các khu vực có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, bao gồm các quốc gia như Ấn Độ, Hoa Kỳ, Trung Quốc và nhiều nước châu Phi.
Dầu hạt bông là loại dầu thực vật, có nguồn gốc từ hạt bông, nó không chỉ mang lại hương vị đặc trưng cho các món ăn mà còn có nhiều giá trị dinh dưỡng quan trọng.
Với đặc điểm có độ bốc khói cao nên dầu hạt bông thường được sử dụng trong chiên rán. Dầu hạt bông chứa nhiều acid béo không bão hòa (acid linoleic) và vitamin E nên đây là loại dầu ăn có lợi cho sức khỏe người tiêu dùng.
Thuyết minh quy trình
1. Xử lý nguyên liệu thô
Đầu tiên làm sạch hạt bông để loại bỏ các tạp chất như bụi bẩn, vỏ và các vật liệu ngoại lai khác. Ban đầu, hạt bông được đưa qua máy đập vỏ đĩa để loại bỏ các tạp chất nhẹ như bụi và vỏ bông.
Sau đó, hạt bông được chuyển qua máy tách tạp chất kim loại, máy này sẽ loại bỏ các vật liệu kim loại nhằm đảm bảo không gây hỏng hóc cho các thiết bị trong các bước sản xuất tiếp theo. Sau quá trình làm sạch, những hạt bông sạch sẽ, không còn tạp chất được thu thập và chuẩn bị cho các công đoạn xử lý tiếp theo.
2. Nghiền thành các mảnh nhỏ
Hạt bông sạch sau khi được xử lý sơ bộ sẽ đưa vào máy nghiền để nghiền thành các mảnh nhỏ. Quá trình này giúp tăng diện tích bề mặt tiếp xúc, từ đó nâng cao hiệu suất thu dầu và giảm áp lực cho các thiết bị trong các bước sản xuất tiếp theo. Sau khi nghiền, hỗn hợp vỏ và hạt sẽ trải qua hệ thống tách hạt – vỏ. Hệ thống này có nhiệm vụ tách vỏ ra khỏi phần nhân hạt chứa dầu, đảm bảo rằng chỉ phần nhân hạt được giữ lại.
Sau khi tách vỏ, phần nhân hạt tiếp tục được cán mỏng để tạo thành các mảnh nhỏ hơn. Việc cán mỏng này không chỉ cải thiện hiệu suất thu dầu trong giai đoạn ép mà còn giúp hạt đạt được kích thước và hình dạng tối ưu để dễ dàng xử lý trong các công đoạn tiếp theo.
3. Nấu hạt
Trước khi bước vào quá trình ép dầu, hạt bông cần được nấu chín để đạt được nhiệt độ và độ ẩm lý tưởng, nhằm tối ưu hóa hiệu suất thu dầu. Quá trình này được thực hiện trong nồi hấp đứng nhiều lớp, thiết bị này đảm bảo rằng nhiệt độ và độ ẩm trong hạt bông được điều chỉnh một cách đồng đều và chính xác. Điều này rất quan trọng để làm mềm hạt và chuẩn bị cho việc ép dầu, giúp tăng hiệu quả thu hồi dầu.
Ngoài ra, tùy theo yêu cầu cụ thể của quy trình sản xuất, có thể lắp đặt thêm một bếp phụ ngay trên máy ép dầu. Bếp phụ này có vai trò duy trì điều kiện nhiệt độ và độ ẩm ổn định cho hạt bông trước khi đưa vào máy ép. Việc duy trì nhiệt độ và độ ẩm thích hợp không chỉ giúp cải thiện hiệu suất thu dầu mà còn đảm bảo chất lượng của dầu sau khi ép.
Lưu ý quan trọng trong công đoạn này là cần kiểm soát chặt chẽ nhiệt độ và độ ẩm để tránh làm hạt bông bị cháy hoặc mất đi các thành phần dinh dưỡng quan trọng. Đồng thời, việc vệ sinh và bảo dưỡng nồi hấp thường xuyên cũng là yếu tố cần thiết để duy trì hiệu quả hoạt động của hệ thống nấu hạt.
4. Ép dầu
Sau khi hạt được nấu chín sẽ được chuyển vào công đoạn ép dầu để chiết xuất dầu thô. Các thiết bị ép dầu hiện đại được thiết kế với mục tiêu đảm bảo hoạt động dễ dàng và hiệu quả cao. Quá trình này giúp tách dầu ra khỏi nhân hạt một cách hiệu quả, đạt hiệu suất thu hồi dầu tối đa và giữ tỷ lệ hỏng hóc của thiết bị ở mức thấp.
Hạt bông được ép dưới áp lực cao để tách dầu ra hoàn toàn khỏi hạt của nó. Các máy ép dầu tiên tiến thường có các tính năng tự động điều chỉnh áp suất và nhiệt độ, đảm bảo quá trình ép diễn ra suôn sẻ và liên tục.
Việc kiểm soát nhiệt độ và áp suất trong quá trình ép rất quan trọng để bảo vệ các thành phần dinh dưỡng trong dầu. Khi quá trình ép hoàn tất, dầu thô được thu thập và chuẩn bị cho các giai đoạn lọc và tinh chế kế tiếp, nhằm loại bỏ tạp chất và nâng cao chất lượng dầu.
5. Lọc dầu
Kết thúc quá trình ép sẽ tiến hành quá trình lọc để loại bỏ các tạp chất còn lại. Giai đoạn này giúp làm sạch dầu thô, chuẩn bị cho quá trình tinh chế kế tiếp. Lọc dầu là bước quan trọng để đảm bảo rằng dầu thô không chứa các tạp chất có hại, giúp cải thiện chất lượng dầu trước khi đến giai đoạn tinh chế.
Sử dụng các hệ thống lọc chuyên dụng để loại bỏ cặn bã và các hạt không tan trong dầu. Điều này giúp làm tăng độ tinh khiết và chất lượng của dầu, chuẩn bị sẵn sàng cho các bước tinh chế như khử keo, khử axit, khử màu và khử mùi. Quá trình lọc phải được thực hiện cẩn thận để đảm bảo rằng tất cả các tạp chất được loại bỏ hiệu quả, đồng thời duy trì các thành phần dinh dưỡng quan trọng của dầu.
6. Tinh chế
Sau khi lọc, dầu thô sẽ tiếp tục qua các giai đoạn tinh chế. Công đoạn cuối và cũng rất quan trọng trong quy trình sản xuất dầu hạt bông để sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng cao. Quá trình tinh chế này gồm bốn bước chính. Đầu tiên là khử keo, trong đó các hợp chất phospholipid và các tạp chất khác được loại bỏ khỏi dầu. Tiếp theo là khử acid, sử dụng dung dịch kiềm để loại bỏ các axit béo tự do, giúp dầu ổn định hơn.
Giai đoạn thứ ba là khử màu, trong đó dầu được xử lý bằng đất tẩy trắng hoặc than hoạt tính để loại bỏ các sắc tố không mong muốn, cải thiện màu sắc của dầu. Cuối cùng, bước khử mùi được thực hiện nhằm mang lại sản phẩm có hương vị trung tính và dễ sử dụng hơn.
7. Đóng gói và bảo quản
Cuối cùng sản phẩm mang đi đóng gói vào các chai, thùng chứa hoặc túi để phân phối ra thị trường. Quá trình đóng gói đảm bảo dầu được bảo quản trong điều kiện tốt nhất. Để duy trì chất lượng và thời gian sử dụng lâu dài, dầu hạt bông cần được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát và tránh ánh sáng trực tiếp.
Vy Đặng
