Giải thích hiện tượng vì sao mật ong kết tinh ở nhiệt độ thấp

Hiện tượng mật ong kết tinh là một hiện tượng phổ biến mà nhiều người gặp phải khi sử dụng mật ong, đặc biệt khi trời lạnh hoặc nhiệt độ giảm thấp. Mật ong, vốn là một thực phẩm tự nhiên giàu dinh dưỡng và được yêu thích không chỉ vì vị ngọt đặc trưng mà còn vì những lợi ích tuyệt vời đối với sức khỏe, có thể chuyển sang trạng thái rắn khi kết tinh. Vậy điều gì đã xảy ra khiến mật ong trở nên rắn lại? Hãy cùng Foodnk tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.

Cấu tạo và thành phần của mật ong

Mật ong chủ yếu là dung dịch siêu bão hòa của hai loại đường chính: glucose và fructose. Bên cạnh đó, mật ong còn chứa nhiều vitamin, khoáng chất, enzyme, cùng một lượng nhỏ phấn hoa. Chính nhờ những thành phần này mà mật ong có độ ngọt tự nhiên và thời gian bảo quản lâu dài.

Glucose là một loại đường đơn tan trong nước, nhưng khả năng hòa tan của nó phụ thuộc nhiều vào nhiệt độ. Khi nhiệt độ giảm, độ tan của glucose cũng giảm đáng kể. Fructose là loại đường này chiếm tỷ lệ cao hơn glucose trong mật ong và có khả năng hòa tan tốt hơn glucose, ngay cả khi nhiệt độ giảm. Tỷ lệ giữa glucose và fructose đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định tốc độ kết tinh của mật ong. Các loại mật ong có tỷ lệ glucose cao sẽ dễ dàng kết tinh hơn.

Mật ong kết tinh là gì?

Kết tinh của mật ong là quá trình glucose trong mật ong chuyển từ dạng lỏng sang dạng rắn, tạo thành các tinh thể nhỏ. Khi bạn thấy mật ong chuyển sang trạng thái đặc, hoặc xuất hiện lớp đường rắn dưới đáy hũ mật, đó chính là dấu hiệu của quá trình kết tinh. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng mật ong kết tinh không có nghĩa là mật ong bị hỏng. Ngược lại, đây là một quá trình tự nhiên và hoàn toàn có thể xảy ra.

Nguyên nhân mật ong kết tinh ở nhiệt độ thấp

Có nhiều yếu tố tác động đến quá trình kết tinh của mật ong, trong đó nhiệt độ là yếu tố quan trọng nhất.

Mật ong là một dung dịch siêu bão hòa, chứa lượng đường nhiều hơn khả năng hòa tan của nước ở nhiệt độ phòng. Khi nhiệt độ giảm, dung dịch này trở nên kém ổn định, khiến glucose bắt đầu kết tinh và tách khỏi dung dịch.

Khi nhiệt độ giảm, độ tan của glucose trong mật ong cũng giảm, dẫn đến việc các phân tử glucose dễ dàng kết tinh thành tinh thể rắn. Điều này xảy ra mạnh hơn trong khoảng 10 –  15^oC, khiến mật ong dễ kết tinh hơn so với khi được bảo quản ở nhiệt độ phòng (khoảng 20 – 25^oC).

Trong mật ong còn có các hạt nhỏ như phấn hoa hoặc mảnh vụn sáp ong, hoạt động như hạt nhân kết tinh. Các hạt này thu hút các phân tử glucose và thúc đẩy quá trình kết tinh khi nhiệt độ giảm.

Loại mật ong nào dễ kết tinh?

Mỗi loại mật ong có tỷ lệ glucose và fructose khác nhau, vì vậy khả năng kết tinh cũng sẽ khác nhau.

• Mật ong có hàm lượng glucose cao: Các loại mật ong chứa nhiều glucose hơn sẽ dễ dàng kết tinh ở nhiệt độ thấp. Ví dụ, mật ong hoa cải dầu (canola) và mật ong hoa cúc quỳ (dandelion) thường kết tinh nhanh chóng.
• Mật ong có hàm lượng fructose cao: Ngược lại, mật ong chứa nhiều fructose sẽ ít bị kết tinh hơn, ví dụ như mật ong hoa chanh hay mật ong hoa bạc hà. Fructose có khả năng hòa tan tốt hơn glucose, do đó ngay cả khi nhiệt độ thấp, mật ong vẫn giữ được trạng thái lỏng.

Làm gì khi mật ong bị kết tinh?

Khi mật ong bị kết tinh, bạn không cần lo lắng vì hiện tượng này không ảnh hưởng đến chất lượng của mật ong. Dưới đây là một số cách đơn giản để xử lý khi mật ong kết tinh:

• Đun cách thủy: Cách đơn giản nhất để làm mật ong trở lại trạng thái lỏng là đun cách thủy. Đặt hũ mật ong vào nồi nước ấm (khoảng 40 – 50^oC) và khuấy nhẹ nhàng cho đến khi mật ong tan chảy hoàn toàn. Tránh đun mật ong ở nhiệt độ quá cao, vì điều này có thể làm mất các enzyme và dưỡng chất quý giá.
• Không bảo quản mật ong trong tủ lạnh: Để tránh hiện tượng mật ong kết tinh, bạn nên bảo quản mật ong ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và nhiệt độ quá thấp. Nhiệt độ lý tưởng để bảo quản mật ong là từ 20 – 25^oC.

Tạm kết

Mật ong kết tinh là một hiện tượng tự nhiên khi nhiệt độ giảm, đặc biệt là khi mật ong chứa nhiều glucose và có các hạt nhỏ đóng vai trò hạt nhân kết tinh. Quá trình này không làm giảm chất lượng của mật ong, mà ngược lại là dấu hiệu cho thấy mật ong không bị pha tạp. Để mật ong không bị kết tinh, bạn nên bảo quản mật ong ở nhiệt độ phòng và tránh đặt trong tủ lạnh. Trong trường hợp mật ong đã kết tinh, việc đun cách thủy ở nhiệt độ thấp sẽ giúp mật ong trở lại trạng thái lỏng ban đầu.

Vy Đặng