Theo thống kê của Tổ chức Y tế nước ta và thế giới, bệnh ung thư là nguyên nhân gây tử vong thứ 2 chỉ sau bệnh tim mạch. Hiện nay, bệnh ung thư đang có xu hướng gia tăng nhanh. Đa phần nguyên nhân gây ung thư xuất phát từ các chất có hại trong thực phẩm.
Có nhiều lý do về sự gia tăng của bệnh ung thư. Ô nhiễm môi trường, ô nhiễm thực phẩm,… Vấn đề dinh dưỡng cũng là một yếu tố quan trọng liên quan đến sự phát sinh và phát triển của bệnh ung thư. Những thực phẩm quen thuộc như sốt cà chua, cá, tôm, thịt bò… Thậm chí cả thịt cá hồi nuôi cũng có thể trở thành tác nhân chính gây ung thư.
Sự liên quan giữa dinh dưỡng và bệnh ung thư được thể hiện ở hai phần sau. Đầu tiên là các chất gây ung thư có trong các thực phẩm, thức ăn, đồ uống. Thứ hai có liên quan đến sinh bệnh như sự hiện diện của các chất đóng vai trò làm giảm nguy cơ gây ung thư (vitamin, chất xơ…). Đồng thời sự mất cân đối trong phần ăn mỗi bữa cũng là một nguyên nhân sinh bệnh.
Các chất gây ung thư có trong thực phẩm
Nitrosamin
Nitrosamin và các hợp chất N-nitroso khác, là những chất gây ung thư thực nghiệm trên động vật. Các chất này thường có trong thực phẩm với lượng nhỏ. Các chất nitrit và nitrat thường có trong tự nhiên. Ngoài ra, chúng còn có trong các chất bảo quản thịt, cá và các thực phẩm được chế biến, trong dưa cà khi hư hỏng. Tiêu thụ nhiều thức ăn có chứa nitrit và nitrat có thể gây ung thư thực quản, dạ dày. Nitrosamin có trong những thực phẩm ướp muối, hay ngâm muối như cá muối, trong dưa cà.
Một nghiên cứu cho rằng, các loại thực phẩm ngâm muối hay ướp muối có hàm lượng nitrosamin cao. Đặc biệt các nước vùng nhiệt đới thường tiêu thụ loại thực phẩm này. Chúng rất dễ làm sinh bệnh ung thư vòm mũi họng. Giới khoa học Nhật Bản cho biết việc tiêu thụ nước mắm chứa một hàm lượng nitrosamin cao, liên quan đến ung thư dạ dày. Các nhà khoa học nước ta đang nghiên cứu loại thực phẩm dưa muối, cá muối cũng có thể có liên quan đến ung thư ngày càng tăng ở nước ta.
Aflatoxin
Aflatoxin sinh ra từ nấm mốc Aspergillus flavus. Đây là một chất gây bệnh ung thư gan. Một loại bệnh phổ biến ở các nước nhiệt đới đặc biệt là ở nước ta. Loại nấm mốc này thường có trong ngũ cốc bị mốc hoặc là lạc mốc. Việc tiêu thụ các thực phẩm ẩm mốc là một trong những nguyên nhân gây bệnh ung thư gan.
Chất phụ gia và các chất nhuộm thực phẩm – nguy hại khôn lường
Các nhà khoa học phương Tây đã đưa ra kết luận một số phẩm nhuộm thực phẩm có thể gây ung thư. Như chất paradimethyl amino benzen dùng để nhuộm bơ thành “bơ vàng” có khả năng gây ung thư gan.
Tại các nước này, sử dụng các phẩm nhuộm thức ăn cũng như các chất phụ gia được kiểm duyệt rất nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn thực phẩm. Việc sử dụng phẩm màu công nghiệp trong chế biến thức ăn ở nước ta còn chưa được quản lý nghiêm ngặt. Điều này sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của người tiêu dùng. Đây cũng là một trong những tác nhân gây ung thư. Vì vậy, bạn không mua thức ăn có màu sắc sặc sỡ hoặc nghi ngờ có sử dụng phẩm màu không cho phép. Nên dùng màu sắc tự nhiên trong chế biến thức ăn như màu đỏ của cà chua, gấc; màu vàng của nghệ.
Nhiều nghiên cứu khác đã chỉ ra rằng thực phẩm có chứa dư lượng thuốc trừ sâu. Chúng có thể gây ra ngộ độc cấp tính và khả năng gây ung thư. Cách thức nấu thức ăn và bảo quản thực phẩm cũng sẽ tạo ra chất gây ung thư. Những thức ăn hun khói có thể bị nhiễm benzopyren, một chất gây ung thư thực nghiệm. Việc nướng trực tiếp thịt ở nhiệt độ cao có thể tạo ra một số sản phẩm có khả năng đột biến gen như dioxin, hydro-cacbon thơm đa vòng…
Cần một chế độ dinh dưỡng lành mạnh
Khẩu phần ăn đóng một vai trò quan trọng trong gây ung thư nhưng ngược lại có thể lại làm giảm nguy cơ gây ung thư.
Chất béo và thịt
Các nghiên cứu trên thế giới đến bây giờ đã cho thấy có mối liên quan giữa bệnh ung thư đại trực tràng với chế độ ăn nhiều mỡ, thịt động vật. Chúng gây ung thư qua cơ chế làm tiết nhiều acid mật. Chất ức chế quá trình biệt hóa của các tế bào niêm mạc ruột. Các nhà khoa học đã nghiên cứu mối liên quan chặt chẽ tiêu thụ chất béo với ung thư vú. Tỷ lệ tử vong do mắc ung thư vú tăng theo mức tiêu thụ mỡ.
Hoa quả và rau xanh
Trong hoa quả và rau xanh chứa nhiều vitamin và chất xơ. Các chất xơ làm hạn chế sinh ra ung thư do chúng thúc đẩy nhanh lưu thông ống tiêu hóa. Và làm giảm thời gian tiếp xúc của các chất gây ung thư với niêm mạc ruột. Mặt khác bản thân chất xơ có thể gắn và cố định các chất gây ung thư để bài tiết theo phân ra ngoài cơ thể. Các loại vitamin A, C, E làm giảm nguy cơ ung thư biểu mô, ung thư dạ dày, ung thư thực quản, ung thư phổi… Thông qua quá trình oxy hóa, chống đột biến gene. Đặc biệt, các loại rau thơm và rau gia vị với các thành phần chống oxy hóa (carotene, vitamin C…) và các tinh dầu không chỉ kích thích tiêu hóa mà còn hạn chế và ngăn cản sự phát triển của tế bào ung thư.
Việc đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Phòng chống nhiễm các hóa chất gây ung thư trong thức ăn. Thực hiện chế độ ăn cân đối hợp lý, tránh nhiều mỡ, thịt động vật. Đồng thời tăng cường tiêu thụ trái cây và rau xanh. Đó không chỉ là biện pháp dự phòng bệnh ung thư mà còn có thể phòng chống được nhiều bệnh khác.
Linh Như
