Dạo gần đây, nhuỵ hoa nghệ tây – saffron được quảng cáo khá dày đặc với nhiều công dụng “thần thánh” cho sức khoẻ và sắc đẹp của con người như cải thiện trí nhớ, gìn giữ vẻ đẹp, trị mất ngủ,… Thế nhưng điều gây ấn tượng nhất với nhiều người là bởi các giá cực kì đắt đỏ của nó, saffron được xếp vào hàng những nguyên liệu có giá trị nhất thế giới, được biết 1kg saffron có giá lên đến 10.000 USD (khoảng hơn 230 triệu đồng). Gia vị đắt thứ 2 là Vanilla với giá khoảng 600 USD cho hơn 1kg. Vậy điều gì đã tạo nên giá trị của saffron đến mức được ví như vàng đỏ của Iran.
Nhuỵ hoa nghệ tây – saffron được lấy từ hoa nghệ tây có tên khoa học là Crocus Sativus, một loại hoa có màu tím có nguồn gốc từ Hy Lạp và Tây Nam Á. Nhuỵ hoa nghệ tây được tìm kiếm và sử dụng đã hàng ngàn năm như một loại gia vị, thuốc nhuộm màu, chế tạo nước hoa và thuốc. Trong thực tế, từ những năm 1600 TCN các thầy tu Ai Cập đã sử dụng Saffron cho mục đích y học. Nữ hoàng Ai Cập Cleopatra còn dùng nghệ tây trộn với sữa để ngâm mình gìn giữ sắc đẹp. Những năm 1550, nhuỵ hoa nghệ tây xuất hiện trong các sách dược liệu ở Trung Quốc. Đến thế kỷ 14, nghệ tây trở nên phổ biến ở Châu Âu khi nhiều người tin nó có công dụng chữa khỏi bệnh.
Quá trình thu hoạch công phu
Lý do trên hết cho cái giá là đắt đỏ là bởi quá trình thu hoạch, xử lý và chăm sóc nhuỵ hoa nghệ tây hoàn toàn bằng tay và quá trình này đòi hỏi sự tỉ mỉ rất cao. Mỗi bông hoa nghệ tây chỉ có 3 sợi nhuỵ hoa màu đỏ thẫm dài từ 2,5 đến 3cm và rất nhỏ. Cũng vì thế đòi hỏi những người thợ phải hết sức lành nghề để tách lấy chúng. Không có loại máy đủ khéo léo, tinh tế và nhẹ nhàng đủ để thu hoạch mà không làm nát, hay hư hỏng đến những bộ phận khác của bông hoa này. Bên cạnh đó, số lượng nhuỵ hoa thu được mỗi mùa cũng rất thấp, theo ước tính trung bình cần đến 170.000 bông hoa chỉ để lấy 1,8 kg nhuỵ hoa. Người ta có thể mất đến 40 giờ lao động ngoài cánh động chỉ để thu hoạch được 1kg saffron đạt chuẩn.
Một chu kỳ hoa nghệ tây nở là 6 tuần bắt đầu từ cuối tháng 9 đến đầu tháng 12. Chất lượng của Saffron phụ thuộc rất nhiều vào cách chăm sóc và khí hậu, chẳng hạn nếu trời mưa trước ngày thu hoạch, hoa sẽ lớn hơn. Còn ngược lại thời tiết khô nóng, thì những bông hoa sẽ nhỏ hơn. Tuy nhiên nếu khu vực thường xuyên mưa lớn cũng sẽ gây nguy cơ hỏng những bông hoa mỏng manh này. Vì vậy, từ quá trình chăm sóc, thu hoạch và xử lý đều 100% thủ công.
Và một khi cây bắt đầu ra hoa, người thợ phải nhanh chóng thu hoạch để đảm bảo tất cả số hoa được thu về kịp giờ. Bởi đặc tính của chúng rất nhạy cảm với thời tiết, khi độ ẩm trong không khí cao hoặc trời quá nắng có thể phá vỡ cấu trúc hoá học trong nghệ tây. Vì thế buộc những người thợ phải thu hoạch từ khi còn trời vừa rạng sáng, trước khi mặt trời lên cao vào buổi trưa. Bên cạnh đó, hoa nghệ tây sẽ tàn rất nhanh vì thế hoa ngày nào phải lấy thu hoạch ngay ngày đó. Sau khi tách lấy nhuỵ hoa, người ta sẽ bắt đầu sấy khô. Trải qua quá trình này, nhuỵ hoa sẽ giảm 80% trọng lượng so với ban đầu và có màu đỏ cam đậm hơn. Tiếp đến chúng sẽ được đóng gói bán ra thị trường. Tất cả sự vất vả đó chỉ để đổi lấy những sợi nhuỵ hoa nghệ tây nhỏ bé.
Công dụng tuyệt vời
Qua nhiều thế kỷ, Saffron đã được chứng minh có nhiều công dụng tuyệt vời. Saffron chứa rất nhiều loại hợp chất, vitamin tốt như vitamin A, B, C, sắt, kail, magie,… giúp giảm triệu chứng trầm cảm, Alzheimer, tiền kinh nguyệt,… Bên cạnh đó saffron còn chứa nhiều thành phần hoá học đắt đỏ như picrocrocin, crocin và safranal, 3 thành phần chính chịu trách nhiệm cho hương vị, màu sắc và mùi của saffron. Thực tế khi chúng ta nói về chất lượng của nhuỵ hoa nghệ tây đồng nghĩa là đang nói về 3 thành phần hoá học này. Đối với người Iran, Saffron xuất hiện trong mỗi bữa ăn của người dân nơi đây, họ dùng nó như một loại gia vị không thể thiếu hàng ngày. Bởi màu vàng đặc trưng của Saffron chúng được dùng để tạo màu trong cơm chiên, súp, bánh mì hay dùng để ướp thịt. Với một số lượng lớn saffron được dùng, chúng có thể là một chất gây nghiện mạnh tạo sự hưng phấn như các loại chất kích thích khác.
Tại sao Iran là nơi cung cấp Saffron lớn nhất thế giới?
Thực tế 90% sản lượng nghệ tây trên thế giới được trồng tại các cánh đồng khô cằn ở Iran, lý do là bởi nhân công tại đó có giá rất thấp. Ở một số nơi, người lao động tại đó bị đối xử như nô lệ, họ sẽ phải đến cánh đồng vào khoảng 5-6 giờ sáng và rời đi lúc 4 giờ chiều. Đa phần những người này thường là phụ nữ bởi họ sẽ phù hợp hơn với công việc đòi hỏi sự khéo léo này. Tiền lương cho một ngày làm việc của họ là khoảng 5 USD một ngày.
Nhuỵ hoa nghệ tây không chỉ được trồng tại Iran mà còn ở nhiều nơi như Ma-rốc, Tây Ban Nha, Ý, Hà Lan, Afghanistan, Ấn Độ và thậm chí là ở Mỹ. Mặc dù không nhiều người Mỹ tiêu thụ Saffron thế nhưng theo thống kế vào năm 2013, nước này nhập khẩu 25 tấn Saffron, năm 2016 là 46 tấn. Điều đó cũng đủ thấy vai trò kinh tế của Mỹ đối với việc thương mại Saffron.
Mỗi năm trên thế giới có đến 200 tấn Saffron được thu hoạch, cho thấy nhu cầu to lớn của thị trường đối với mặt hàng này. Chính điều đó cũng tạo nên tình trạng xuất hiện Saffron giả làm từ lụa ngô, sợi dừa, hoặc thậm chí là lông ngựa. Cuối năm 2019, một đường dây làm giả Saffron đã bị phát hiện tại Anh, kéo theo một cuộc điều tra quốc tế kéo dài suốt 2 năm. Trước đó vào năm 2010, Tây Ban Nha xuất khẩu đi 190.000 kg Saffron có giá trị gần 50 triệu USD. Thế nhưng điều đáng nói ở đây là tổng sản lượng của Tây Ban Nha vào thời điểm đó chỉ có 1.500kg, sau đó một hội đồng nông dân địa phương đã tố cáo và cho rằng có đến 90% trong số đó là hàng giả. Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng trong việc kiểm soát các mặt hàng giả mạo nhưng Saffron giả vẫn tràn lan ngoài thị trường và người bình thường rất khó để phân biệt.
){kind=link}