Ổi là loại trái cây quen thuộc với người dân Việt Nam ta, xuất hiện nhiều trong các câu ca dao, trong văn học, quen thuộc trong ẩm thực và mang nhiều giá trị dinh dưỡng. Bài viết này, chúng ta cùng tìm hiểu loại trái cây này nhé!
Đặc điểm quả ổi
Có tên khoa học là Psidium Guajava. Quả hình tròn, hình trứng hay hình quả lê, dài 3-10 cm tùy theo giống. Vỏ quả còn non màu xanh, khi chín chuyển sang màu vàng, thịt vỏ quả màu trắng, vàng hay ửng đỏ; ruột trắng, vàng hoặc đỏ. Quả chín có vị chua ngọt hay ngọt và có mùi thơm đặc trưng.
Đây là loại cây được trồng nhiều khắp các vùng trên đất nước, hiện nay số lượng giống cũng rất phong phú, đa dạng như: ổi bo, xá lị, ổi nghệ, sẻ, mỡ, đào; gần đây có một số giống mới không hạt nguồn giống từ Đài Loan, Thái Lan và Mã Lai,…
- Ổi Bo: trái giòn, thơm lừng và ngọt đậm đã trở thành sản vật riêng có của quê lúa Thái Bình. Giống Bo có nhiều loại: có loại quả nhìn giống như quả cam dẹt, có loại quả lại như quả lê, lại có quả giống như quả găng có năm múi và năm khe. Tuy nhiên, chất lượng nhất là giống này chính hiệu được trồng trên đất nguyên thổ của làng Bo có chất đất phù sa nhẹ tốt, mỗi năm chỉ cho thu hoạch một vụ vào tháng 7.
- Ổi Xá Lị: giống này có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới châu Mỹ, hiện được trồng ở nhiều nơi. Chất lượng thơm ngon, rất ưa chuộng. Loại quả này thích hợp trồng ở vùng đất đỏ ba dan màu mỡ, điều kiện thời tiết ôn đới và nhiệt đới.
- Giống ổi không hạt – MT1: có nguồn gốc từ Đài Loan, quả tròn, vỏ mỏng, màu xanh sáng, không hạt, ruột đặc, thịt trắng ngà. Khi còn xanh ăn giòn và ngọt; lúc chín thịt mềm, ăn thơm. Giống MT1 dễ trồng, dễ chăm sóc, thích hợp với nhiều loại đất, kể cả đất vườn đồi nếu có tưới. Các tỉnh phía Bắc trồng tốt nhất vào vụ xuân (tháng 2-4) và vụ thu (tháng 8-10).
- Ổi không hạt Phugi: giống này đặc ruột, không hạt nên tỉ lệ sử dụng khá cao. Hơn nữa trái lớn, có trái nặng 800 gram. Thời gian từ lúc có trái đến khi thu hoạch chỉ khoảng 4 tháng. Do không có hạt nên chỉ có thể nhân giống bằng cách chiết cành…
Vậy ổi được trồng nhiều ở vùng nào?
- Tại Miền Bắc, ổi được trồng tập trung tại các vùng Đồng bằng Sông Hồng và rải rác tại các vùng nông nghiệp của hầu hết các tỉnh.
- Các tỉnh phía Nam phát triển giống ổi quả to, nhiều thịt, thơm nhẹ và được trồng tập trung thành vườn lớn ở Miền Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long.
Sở dĩ ổi được trồng tập trung ở các vùng đồng bằng phù sa là do thích ứng với hệ phì nhiêu và chất đất của vùng đó.
Giá trị dinh dưỡng của quả ổi
Người ta xem ổi như một loại thực phẩm chức năng do trong thịt quả có chứa một hàm lượng vitamin C gấp 3 lần so với cam và một lượng chất xơ rất cao, do đó năng lượng do chúng cung cấp thấp so với trọng lượng (55KJ/100g thịt quả). Ngoài ra, thịt quả còn chứa một số chất có hoạt tính sinh học quan trọng tự nhiên rất cần thiết cho sự phát triển của cơ thể như vitamin niacin, acid pantothenic, thiamin, riboflavin và vitamin A cùng với các khoáng chất như photpho, canxi, sắt, và protein.
Ổi là loại quả có hàm lượng nước chiếm tỷ lệ tương đối cao (82 – 85%). Hàm lượng glucide trong ổi ở mức thấp (7,1 – 7,9%), trong đó hàm lượng đường ở mức trung bình đối với một số loại quả thông thường (6 – 9%), phần còn lại là glucose và fructose với tỷ lệ tương đương nhau.
Lượng acid hữu cơ trong ổi không đáng kể (0,2 – 0,3%), trong đó chủ yếu là acid citric. Ngoài ra còn có các acid malic, fumaric, glycollic tạo cho ổi có vị hơi chua dịu.
Các nghiên cứu cho thấy có khoảng 154 hợp chất bay hơi đã được tìm thấy trong quả ổi tạo ra hương thơm hấp dẫn mà chủ yếu là các hợp chất của carbonyl, este của rượu thơm, cồn, và hỗn hợp các chất bay hơi khác. Một trong số chúng là methyl benzoat, pphenylethyl axetat, cinnamyl axetat, hexanon và β-ionon, đặc biệt cinnamyl axetat là một trong những hợp chất bay hơi chính tạo nên hương thơm đặc trưng cho ổi. Ngoài các thành phần có giá trị dinh dưỡng, trong quả ổi có chứa một lượng pectin đáng kể (chiếm khoảng 1,0 – 1,5%).
Những tác dụng không ngờ của quả ổi
- Tăng cường hệ miễn dịch: hàm lượng vitamin C trong quả ổi rất nhiều, giúp tăng cường sức đề kháng và nâng cao hệ miễn dịch giúp cơ thể ngăn ngừa được những bệnh thông thường như cảm lạnh, ho, cảm cúm.
- Làm đẹp da, chống lão hóa: sau khi rửa sạch vỏ thì các bạn nên ăn cả vỏ vì lượng vitamin C có rất nhiều trong vỏ. Vitamin C có tác dụng kích hoạt sự sản xuất chất collagen, hoạt chất cần thiết giúp củng cố độ bền cho khớp xương, sụn, có ích cho cấu trúc của da, giúp cho bạn có làn da đẹp hơn, sáng bóng hơn.
- Cải thiện các chức năng nội tiết: trong ổi có chứa hàm lượng đồng rất nhiều, giúp cho việc sản xuất và hấp thụ các hooc môn cho cơ thể. Ngoài ra, ăn loại quả này thường xuyên giúp cải thiện chức năng nội tiết, giúp chuyển hóa thức ăn và năng lượng tốt hơn.
- Giảm chỉ số cao huyết áp: lượng chất xơ trong ổi rất nhiều. Ăn hàng ngày giúp cải thiện chỉ số cao huyết áp và làm giảm lượng cholesterol xấu trong máu, vì vậy giúp ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
- Giảm cân: những ai mong muốn giảm cân thì nên ăn ổi thường xuyên vì nó chứa rất ít chất béo. Ngoài ra, trong loại quả này còn có chất lycopen giúp chống bệnh béo phì rất hiệu quả.
Ứng dụng của ổi trong đời sống, thực phẩm
Quả ổi chua và chín dùng để ăn tươi
- Loại quả này có thể được ăn tươi hoặc chế biến thành mứt đông hay đồ hộp thịt quả. Tuỳ theo từng giống mà quả của nó chín có thể có vị ngọt hay chua.
- Ở nhiều nước, quả ổi chua (già) và chín dùng để ăn sống như một loại quả ăn chơi. Thường được chấm với muối ớt, muối tiêu hoặc hỗn hợp gia vị masala. Loại quả này còn được xem là loại trái cây quốc gia mùa đông của Pakistan.
- Ở Đài Loan ổi là một món ăn chơi phổ biến được bán trên nhiều góc phố và chợ đêm trong thời tiết nóng.
- Ở Việt Nam quả ổi muối chua cũng là món ăn được nhiều người ưa thích.
Quả ổi được chế biến thành thực phẩm, trà và nước giải khát
- Ở Mexico, thức uống trái cây (agua Fresca) rất phổ biến và nổi tiếng, các loại thức uống từ quả ổi được xuất khẩu sang Mỹ, Canada và Tây Âu. Ngoài thức uống vô chai hoặc đóng hộp, Mexico còn sản xuất nước sốt dùng nóng hoặc lạnh, kẹo thủ công, đồ ăn nhẹ khô, thức uống có cồn từ quả ổi được dùng rất phổ biến trong các quán bar trái cây ở khắp cả nước.
- Món uống trà lá cây với dịch quả ổi chín được gọi là món “trà ổi” và món thạch rau câu với nước ép thịnh hành ở các nước Brazil, Colombia và Venezuela. Món thạch ổi được dùng làm nhân bánh mì lát để ăn điểm tâm và ăn dặm kết hợp với uống nước “trà ổi” là cách ăn rất phổ biến ở Nam Mỹ như là thức ăn – bài thuốc của thời đại ô nhiễm.
Ngoài ra, trên thị trường còn một số sản phẩm rất đa dạng từ ổi như: kẹo cứng, mứt, nectar, jelly, đồ hộp,… Trong đó, sản phẩm phổ biến trên thị trường đang được ưa chuộng hiện nay là nước nectar ổi.
Phương pháp thực hiện nước nectar: Dùng áp lực lớn ép sản phẩm qua một khe hở rất nhỏ (0,1 mm), trước khi qua khe hở, sản phẩm bị ép đến áp suất 250-300 atm, sau đó khi qua khe hở chỉ còn lại nhỏ hơn. Do sự thay đổi áp suất rất lớn và đột ngột của sản phẩm do tốc độ dịch chuyển lớn (150-200 m/s) và nghiền rất mịn. Thiết bị: thực hiện đồng hóa bằng thiết bị đồng hóa áp lực cao.
Nguyễn Thị Phương Thảo – TTS VNO
