Tại sao khi vắt chanh hoặc quất vào mắm tôm có nhiều bọt khí thoát ra?

Khi vắt chanh hoặc quất vào mắm tôm, chúng ta có thể quan sát thấy hiện tượng mắm tôm có nhiều bọt khí thoát ra. Bạn cho rằng đây là hiện tượng xấu hay tốt? Vậy hãy cùng Foodnk giải đáp dựa trên cơ sở khoa học nhé!

Cơ chế của hiện tượng phồng xốp và sinh ra bọt khí

Hiện tượng mắm tôm phồng lên và có nhiều bọt khí khi vắt chanh hoặc quất vào chủ yếu liên quan đến phản ứng hóa học giữa acid citric (C₆H₈O₇) có trong chanh, quất và các hợp chất có trong mắm tôm, đặc biệt là canxi cacbonat (CaCO₃).

Vai trò của acid citric trong chanh, quất

Chanh và quất chứa một lượng lớn acid citric – một loại acid hữu cơ phổ biến có vị chua. Acid citric đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra phản ứng hóa học khi tiếp xúc với một số thành phần có trong mắm tôm. Cụ thể, trong mắm tôm, vỏ của các loài tôm, tép, cua… thường chứa canxi cacbonat (CaCO₃). Đây là thành phần quan trọng dẫn đến phản ứng hóa học khi tiếp xúc với acid.

Phản ứng hóa học giữa acid citric và canxi cacbonat

Khi acid citric trong chanh hoặc quất tiếp xúc với canxi cacbonat có trong vỏ của các sinh vật biển trong mắm tôm, phản ứng hóa học xảy ra như sau:

CaCO₃+2H+→Ca²⁺+CO₂+H₂OCaCO₃+2H⁺→Ca²⁺+CO₂+H₂OCaCO₃+2H+→Ca²⁺+CO₂+H₂​O

Trong phương trình này, H⁺ đại diện cho ion hydrogen từ acid citric. Khi acid gặp canxi cacbonat, ion H⁺ sẽ thay thế ion cacbonat (CO₃​⁻) trong cấu trúc, tạo ra canxi (Ca²⁺​), nước (H₂​O), và khí carbon dioxide (CO₂​). Chính lượng khí CO₂​ này là nguyên nhân chính khiến mắm tôm phồng xốp và xuất hiện các bọt khí.

Tại sao khí CO₂​ làm mắm tôm dậy mùi và xốp lên?

Quá trình sinh ra khí CO₂ không chỉ làm mắm tôm phồng lên mà còn làm cho nó dậy mùi hơn. Điều này có thể được giải thích thông qua tác động của khí CO₂​ đối với các thành phần hương vị trong mắm tôm. Khi khí CO₂​ được sinh ra, nó làm tăng độ xốp và mở rộng diện tích bề mặt của mắm tôm. Điều này giúp các phân tử hương vị bốc lên và lan tỏa ra ngoài không khí nhiều hơn, tạo cảm giác thơm nồng và đậm đà.

Bọt khí CO₂​ cũng giúp cải thiện kết cấu của mắm tôm, khiến cho hỗn hợp trở nên nhẹ nhàng, phồng xốp hơn. Đây là một yếu tố quan trọng giúp cho mắm tôm trở nên dễ trộn và ngon miệng hơn khi ăn cùng các món chấm.

Yếu tố khác góp phần vào hiện tượng này

Ngoài acid citric và canxi cacbonat, hiện tượng phồng lên của mắm tôm còn có thể bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố khác như nhiệt độ, độ tươi của mắm tôm, và lượng acid được thêm vào.

• Nhiệt độ: Khi nhiệt độ tăng, tốc độ phản ứng hóa học cũng tăng, do đó hiện tượng phồng xốp và sinh ra bọt khí sẽ diễn ra nhanh hơn.
• Độ tươi của mắm tôm: Nếu mắm tôm càng tươi, các thành phần tự nhiên trong mắm tôm (như vỏ tôm, cua) vẫn giữ được nhiều canxi cacbonat hơn, làm cho phản ứng xảy ra mạnh mẽ hơn.
• Lượng acid citric: Khi bạn vắt càng nhiều chanh hoặc quất vào mắm tôm, lượng acid citric sẽ tăng lên, dẫn đến phản ứng hóa học xảy ra nhanh và mạnh hơn.

Cách hiện tượng này ảnh hưởng đến trải nghiệm ẩm thực

Hiện tượng phồng xốp và sinh ra bọt khí khi vắt chanh, quất vào mắm tôm không chỉ đơn thuần là một phản ứng hóa học mà còn ảnh hưởng lớn đến trải nghiệm ẩm thực. Sự xốp và dậy mùi của mắm tôm sau khi thêm chanh, quất giúp kích thích vị giác, làm tăng cảm giác ngon miệng khi ăn kèm với các món ăn khác.

Đặc biệt, với các món ăn truyền thống như bún đậu mắm tôm, việc vắt thêm một chút chanh hoặc quất vào mắm tôm không chỉ giúp tăng hương vị mà còn mang lại cảm giác tươi mát, cân bằng độ mặn và hương vị đậm đà của mắm tôm. Đây cũng chính là một trong những yếu tố giúp món ăn trở nên hài hòa và hấp dẫn hơn.

Tạm kết

Như vậy, khi vắt chanh hoặc quất vào mắm tôm và quan sát thấy mắm tôm phồng xốp lên, đó là kết quả của một phản ứng hóa học giữa acid citric trong chanh, quất và canxi cacbonat trong mắm tôm. Quá trình này tạo ra khí CO₂, làm cho mắm tôm trở nên xốp, dậy mùi và dễ dàng kết hợp với các món ăn khác.

Hiện tượng thú vị này không chỉ mang lại giá trị về mặt hương vị mà còn góp phần vào trải nghiệm ẩm thực độc đáo của các món ăn truyền thống Việt Nam. Chính vì thế, lần sau khi bạn thưởng thức một bữa ăn với mắm tôm, hãy nhớ rằng, chút chanh hoặc quất không chỉ giúp món ăn thêm ngon mà còn mang lại cả một quá trình khoa học đầy thú vị phía sau.

Vy Đặng